Choroby układu krążenia

W skład układu krążenia wchodzi serce oraz układ naczyniowy, łącznie nazywane układem sercowo-naczyniowym. Odpowiada on za rozprowadzanie krwi- nośnika tlenu i innych substancji niezbędnych do życia do wszystkich komórek organizmu. Choroby układu krążenia są najczęstszą przyczyną śmierci osób dorosłych, wciąż wyprzedzając choroby nowotworowe. Są istotnym problemem zdrowotnym i społecznym, który w pewnym okresie życia dotknie większości ludzi. Do najczęstszych i najbardziej rozpowszechnionych chorób krążenia należą: nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca (w tym zawał serca), niewydolność serca, migotanie przedsionków, tętniaki, zwężenia tętnic spowodowane miażdżycą, udar mózgu.

Na nadciśnienie tętnicze choruje około 30% Polaków. Ryzyko jego wystąpienia wzrasta z wiekiem, chociaż może pojawić się również u ludzi młodych. Nadciśnienie tętnicze, mimo że bardzo często przebiega bezobjawowo, jest istotnym czynnikiem ryzyka innych chorób sercowo-naczyniowych, w tym także tych najpoważniejszych jak: zawał serca, udar mózgu, tętniaki. Najczęściej przyczyna nadciśnienia nie jest znana. Znaczenie mogą mieć czynniki genetyczne, styl życia lub czynniki emocjonalne. W rzadszych przypadkach może być spowodowane określonymi nieprawidłowościami takimi jak: choroba nerek, zaburzenia hormonalne, guzy produkujące aminy katecholowe (adrenalina, noradrenalina). Niezwykle istotne jest wczesne wykrycie nadciśnienia – okresowe pomiary podczas wizyty u lekarza, samodzielne pomiary w domu. W profilaktyce jak i w leczeniu zaleca się zmniejszenie masy ciała jeśli BMI przekracza 25kg/m2, dietę śródziemnomorską, ograniczenie spożycia soli do 5g/dziennie (w praktyce oznacza to zrezygnowanie z solenia potraw), regularna aktywność fizyczna, najlepiej codziennie, niepalenie papierosów. W przypadku braku skuteczności modyfikacji stylu życia konieczne jest włączenie leczenia farmakologicznego. Współcześnie istnieje wiele preparatów stosowanych w leczeniu nadciśnienia charakteryzujących się dużą skutecznością i stosunkowo niewielką ilością działań niepożądanych. 

Choroba niedokrwienna serca jest terminem oznaczającym niedostateczne zaopatrzenie mięśnia sercowego w krew w stosunku do jego zapotrzebowania. Zdecydowanie najczęstszą przyczyną choroby niedokrwiennej serca jest choroba wieńcowa – czyli zwężenie naczyń zaopatrujących serce w przebiegu miażdżycy. Do głównych czynników ryzyka zaliczamy wiek, płeć męską, palenie tytoniu, obfitą w tłuszcze dietę, nadciśnienie tętnicze, stres. W wyniku niezdrowego trybu życia w ścianach naczyń wieńcowych powstają blaszki miażdżycowe i stan zapalny, prowadzące do coraz większego zwężenia ich światła i ograniczenia przepływu krwi dla mięśnia sercowego. Klasycznie objawia się tzw. dławicą piersiową, czyli charakterystycznym bólem w klatce piersiowej, promieniującym do lewego ramienia, pojawiającym się przy wysiłku fizycznym, obfitym posiłku lub stresie. Ból ten jednak szybko ustępuje po zaprzestaniu wysiłku, co odróżnia go od bólu zawałowego. Choroba wieńcowa może również przebiegać bezobjawowo. Najgroźniejszą konsekwencją choroby wieńcowej jest zawał serca. Zdarza się, że fragment blaszki miażdżycowej odrywa się od ściany naczynia i płynie z prądem krwi dalej, całkowicie zatykając światło naczynia. W efekcie tego dochodzi do całkowitego zatrzymania transportu krwi do określonego fragmentu mięśnia sercowego. Pojawia się silny, nagły ból w klatce piersiowej, który powinien skłonić do natychmiastowego wezwania pomocy. Ważne jest szybkie rozpoznanie za pomocą EKG i badań laboratoryjnych oraz wdrożenie leczenia. Im szybciej będzie podjęte leczenie, tym większa jest szansa na mniejsze uszkodzenia mięśnia sercowego. Zawał serca bardzo często jest pierwszym objawem choroby wieńcowej, dlatego bardzo ważna jest profilaktyka polegająca na zdrowym trybie życia (podobnie jak w nadciśnieniu).

Niewydolność serca jest stanem, w którym dochodzi do zmniejszenia możliwości pracy serca w stosunku do zapotrzebowania ustroju. Można wyróżnić ostrą i przewlekłą niewydolność serca, która w niektórych przypadkach jest odwracalna i serce wraca do sprawności sprzed choroby. Przykładem może być np. ostra niewydolność serca w przebiegu zapalenia mięśnia sercowego. Częstsza jednak jest przewlekła niewydolność serca, która najczęściej dotyka ludzi w podeszłym wieku. Rozwija się przez wiele lat, zwykle z powodu nieleczonych innych schorzeń układu sercowo-naczyniowego. Najczęstszymi przyczynami są choroba niedokrwienna serca i wieloletnie, nieleczone nadciśnienie tętnicze. Serce pracuje nieustannie, przez całe nasze życie, kurcząc się średnio około 70 razy na minutę. Nadciśnienie tętnicze wymusza na sercu zwiększenie intensywności pracy. Jeśli ciśnienie skurczowe wynosi 150 mmHg (norma do 140 mmHg) to serce z każdym skurczem musi wykonać większą pracę, co po wielu latach prowadzi do uszkodzenia mięśnia sercowego i jego niewydolności. W przypadku choroby niedokrwiennej dochodzi do bezpośredniego uszkodzenia włókien mięśniowych w obrębie niedokrwionego fragmentu. Może zdarzyć się to nagle, jak to się dzieje w przypadku zawału serca. Do głównych objawów niewydolności serca zaliczamy: duszność, zmniejszoną tolerancję wysiłku fizycznego, obrzęki (zwłaszcza kończyn dolnych, początkowo lokalizujące się wokół kostek). Pomimo postępu medycyny niewydolność serca wciąż jest chorobą trudną do leczenia. Istnieje wiele grup leków, które jedynie spowalniają postęp choroby. U ludzi młodszych, jeśli istnieją wskazania i jest taka możliwość, leczeniem definitywnym jest przeszczep serca.

Migotanie przedsionków jest jednym z najczęstszych zaburzeń rytmu serca. Również jest chorobą dotykającą przede wszystkim osoby w podeszłym wieku i często jest konsekwencją innych chorób układu krążenia (niewydolności serca, wad zastawkowych, nadciśnienia tętniczego). U osób bez towarzyszącej choroby serca najczęstszą przyczyną jest nadczynność tarczycy. Główny objaw, który może odczuwać pacjent to uczucie kołatania serca, czasami może do niego dołączyć pogorszenie tolerancji wysiłku, gorsze samopoczucie, osłabienie. Istotą choroby jest zaburzenie prawidłowej pracy przedsionków serca, akcja serca staje się niemiarowa, a w przedsionkach z powodu zaburzonego przepływu krwi dochodzi do powstawania skrzeplin. Są one bardzo niebezpieczne, ponieważ skrzepliny mogą przemieścić się z przedsionka do komory, a dalej razem z prądem krwi mogą trafić do różnych narządów (najczęściej mózgu) powodując zatkanie naczynia i niedokrwienie narządu. Migotanie przedsionków jest więc dużym czynnikiem ryzyka udaru mózgu o ciężkim przebiegu i z tym wiążę się główne niebezpieczeństwo tej choroby. Migotanie przedsionków może pojawić się nagle i ustąpić samoistnie, z czasem jednak ma tendencje do utrwalania się. U osób z napadowym migotaniem przedsionków podejmuje się próby umiarawiania akcji serca za pomocą prądu elektrycznego, czyli kardiowersji elektrycznej, albo leczenia farmakologicznego. U osób z utrwalonym migotaniem przedsionków podstawą leczenia jest zapobieganie powstawaniu skrzeplin, czyli leczenie przeciwkrzepliwe.

Tętniaki aorty. Aorta jest największą tętnicą naszego ciała/ bezpośrednio łączącą się z sercem. Zdarza się, że w jej obrębie powstają tętniaki, czyli miejscowe poszerzenia aorty o przynajmniej 50%. Powstają one częściej u osób obciążonych miażdżycą i nadciśnieniem tętniczym. Głównym zagrożeniem związanym z tętniakami jest ryzyko pęknięcia. Ponieważ aorta jest główną tętnicą człowieka, przepływa przez nie olbrzymia ilość krwi. W przypadku pęknięcia dochodzi do bardzo szybkiej utraty krwi z układu naczyniowego. Jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia, wymagający natychmiastowej interwencji lekarskiej. Objawem mogącym wskazywać na obecność tętniaka i wymagającym diagnostyki jest ból, w zależności od lokalizacji- w klatce piersiowej lub w jamie brzusznej. Bardzo często jednak nic nie wskazuje na jego obecność. Zwykle mają one tendencję do powiększania się, a im większy jest tętniak tym większe jest ryzyko jego pęknięcia. Oprócz wspomnianej wcześniej ogólnej profilaktyki chorób sercowo naczyniowych, ważne są w przypadku podejrzenia tętniaka badania dodatkowe takie jak: RTG, USG, tomografia komputerowa (TK).

Zwężenia tętnic spowodowane miażdżycą. Miażdżyca jest przewlekłą chorobą prowadzącą do zwyrodnienia, uszkodzenia i zwężenia ścian tętnic. Częściej rozwija się u osób palących papierosy, nieaktywnych fizycznie, stosujących niezdrową dietę oraz obciążonych przewlekłym stresem. Oprócz wcześniej wspomnianych naczyń wieńcowych zaopatrujących serce, blaszki miażdżycowe rozwijają się również w innych naczyniach: tętnicach kończyn dolnych, szyjnych, nerkowych i innych, prowadząc do przewlekłego niedokrwienia zaopatrywanych przed dane tętnice narządów.

Objawy zależą od zaawansowania choroby i lokalizacji zmian. Początkowo zwykle nie ma żadnych objawów, do czasu, kiedy zwężenia naczyń w sposób istotny ograniczą przepływ krwi.

Charakterystyczne objawy, w zależności od zwężonych tętnic to:

Tętnice szyjne: niedowłady i porażenia kończyn, zaburzenia czucia, problemy z mową, pamięcią, zaburzenia widzenia, upadki i omdlenia.
Tętnice kończyn dolnych: chromanie przestankowe, czyli ból pojawiający się podczas chodzenia, a ustępujący po jego zaprzestaniu. W ciężkich przypadkach dochodzi do ciężkich, nieleczących się owrzodzeń kończyn dolnych i martwicy.
Tętnic nerkowych: przeważnie ciężkie, trudne do leczenia nadciśnienie tętnicze. 

Udar mózgu to nagłe pojawienie się objawów neurologicznych związanych z zaburzeniem czynności mózgu, spowodowane przyczynami naczyniowymi. Wyróżnia się udar niedokrwienny (częstszy, związany z zatrzymaniem dopływu krwi do fragmentu mózgu) i udar krwotoczny (rzadszy, związany z wylewem krwi do mózgu). Do wystąpienia udaru mózgu predysponuje: nadciśnienie tętnicze, nieprawidłowy profil lipidowy, migotanie przedsionków, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, siedzący tryb życia. Rocznie na udar mózgu zapada około 70 000 Polaków. Rokowanie jest poważne: 15% chorych umiera w ciągu miesiąca, a 30% żyje z objawami ciężkiego inwalidztwa. Objawy udaru mogą być różne, w zależności od lokalizacji i wielkości zatkanego naczynia.

Do objawów silnie sugerujących udar mózgu, których wystąpienie jest wskazaniem do pilnego wezwania pogotowia, należą:
opadający kącik ust, opadająca powieka i wynikająca z tego asymetria twarzy
problemy z mówieniem, bełkotliwa, niewyraźna mowa
osłabienie kończyn (górnej i/lub dolnej) jednostronnie, trudności w wykonaniu ruchu, utrzymania przedmiotu daną kończyną
zaburzenia widzenia
zaburzenia równowagi
silny i nagły ból głowy 

Podsumowując, choroby układu krążenia to szeroka gama chorób. Bardzo często rozwijają się długotrwale i skrycie, prowadząc do zwiększenia ryzyka poważnych incydentów zagrażających życiu, takich jak zawał serca czy udar mózgu. Stany zagrażające życiu mogą być pierwszą manifestacją choroby układu sercowo-naczyniowego, zwykle spowodowaną wieloletnimi zaniedbaniami związanymi ze stylem życia: siedzącym trybem życia, stresem, paleniem tytoniu, nadużywaniem alkoholu, niezdrową dietą i innymi.

Z tego powodu istotną rolę w zapobieganiu chorobom krążenia odgrywa odpowiednia profilaktyka, do której zaliczamy:
Znajomość powyższych objawów jest bardzo ważna, również dla osób niezwiązanych zawodowo z medycyną. W przypadku udaru najważniejsze jest jak najszybsze wdrożenie leczenia, gdyż pozwala to na zminimalizowanie uszkodzeń tkanki mózgowej, a co za tym idzie, wiąże się z mniejszymi skutkami odległymi udaru. Wczesne rozpoznanie i wezwanie pomocy przez osoby obecne w miejscu zdarzenia jest kluczowe.
niepalenie papierosów
zdrowe żywienie
odpowiednia aktywność fizyczna, przynajmniej 150 min w tygodniu, zwłaszcza wysiłku aerobowego, nie siłowego.
utrzymywanie odpowiedniej masy ciała i zapobieganie otyłości: BMI w przedziale 20-25 kg/m2
okresowa kontrola ciśnienia tętniczego, profilu lipidowego i w razie potrzeby ich odpowiednie leczenie.
okresowa kontrola poziomu cukru we krwi, zapobieganie cukrzycy 
Napisany przez www.medimedic.pl: 2018-07-12