Borelioza

Borelioza nazywana jest także chorobą z Lyme, od miejscowości w Stanach Zjednoczonych, w której borelioza była tak częsta u miejscowej ludności, że pozwoliło to po raz pierwszy na powiązanie objawów choroby z ukłuciem przez kleszcza. Jest ona chorobą spowodowaną przez bakterie – krętki z rodzaju Borrelia. Źródłem pochodzenia bakterii są dzikie zwierzęta leśne, natomiast kleszcze są przenosicielami. Człowiek zaraża się poprzez ukłucie przez zakażonego kleszcza. Czy każde ukłucie przez kleszcza jest równoznaczne z zakażeniem boreliozą? Zdecydowanie nie. Odsetek zakażonych kleszczy waha się w zależności od regionu. W Polsce największe ryzyko występuje w województwach północno-wschodnich (warmińsko-mazurskim i podlaskim), w których zakażonych jest około 25% kleszczy. Nawet ukłucie przez zainfekowanego kleszcze nie jest jeszcze jednoznaczne z zakażeniem. W przypadku szybkiego i prawidłowego usunięcia kleszcza jesteśmy w stanie zminimalizować ryzyko zarażenia. Przyjmuje się, że przebywanie kleszcza w skórze powyżej 48 godzin wiążę się z wysokim ryzykiem zakażenia. Najniższe ryzyko zakażenia występuje w pierwszej dobie.

 

Istotne jest prawidłowe usunięcia kleszcza. Najlepiej usunąć kleszcza za pomocą zakrzywionej pęsety. Chwytamy kleszcza za główkę jak najbliżej skóry, następnie ze stałą siłą ciągniemy kleszcza wzdłuż osi wkłucia (do góry). Aktualnie nie zaleca się wykonywania ruchów obrotowych przy usuwaniu kleszcza, ponieważ wiąże się to ze zwiększonym ryzykiem zgniecenia kleszcza, a tym samym zakażenia. W aptekach dostępne są również inne urządzenia służące do usuwania kleszczy np. specjalne haczyki. Czasami zdarza się, że w skórze zostanie fragment główki. W takim przypadku nie jest zalecane dodatkowe usuwanie główki ze skóry, gdyż jej pozostawienie nie wiąże się z większym ryzykiem zakażenia, a w przypadku nieumiejętnej próby usunięcia może być szkodliwe. Pozostałości kleszcza należy zdezynfekować, a po pewnym czasie odpadają same. W razie wątpliwości najlepiej poszukać pomocy lekarskiej.

 

Można się czasami spotkać z reklamami zachęcającymi do badania usuniętego kleszcza na obecność krętków borrelia. W rzeczywistości wynik takiego badania nie ma większego znaczenia, ponieważ w świetle wiedzy medycznej, nie może on być podstawą do rozpoczęcia leczenia. Wynik nie musi być prawdziwy, tzw. wynik fałszywie dodatni, albo fałszywie ujemny, a ponadto ukłucie przez kleszcza nie jest równoznaczne z zakażeniem.

 

Czego nie powinniśmy robić podczas usuwania kleszcza? Usuwać kleszcza palcami, zdrapywać, przypalać, smarować tłuszczem (i innymi środkami), gdyż doprowadza to do "zwymiotowania" kleszcza i znacząco zwiększa ryzyko zakażenia.

 

Jakie są objawy boreliozy? Borelioza jest chorobą wielonarządową. Krętki wnikają przez skórę razem ze śliną kleszcza. Zazwyczaj pierwszym objawem jest pojawienie się charakterystycznego rumienia (rumień wędrujący) wokół miejsca ukłucia. Rumień pojawia się w okresie 3-30 (maksymalnie 90) dni od ukłucia. Zaczerwienienie, które pojawia się wcześniej, nie świadczy o zakażeniu boreliozą. Rumień ma wielkość >5cm, szerzy się obwodowo, przypomina pierścień (czerwony na obwodzie z przejaśnieniem w środku), jest niebolesny i nie swędzi. Jest to tak zwana borelioza wczesna skórna. Mogą być obecne tzw. objawy grypopodobne: wzrost temperatury ciała, uczucie rozbicia, powiększenie okolicznych węzłów chłonnych, jednak zdarza się to stosunkowo rzadko. Na tym etapie choroby nie ma konieczności badań serologicznych na obecność bakterii. Leczenia rozpoczyna się na podstawie obecności charakterystycznego rumienia. Polega ono na podawaniu antybiotyku przez 14-21 dni. Samo ukłucie przez kleszcza bez rumienia nie jest wskazaniem do rozpoczęcia terapii.

 

Rumień jest związany z miejscowym namnażaniem bakterii. Z czasem wnikają one do naczyń krwionośnych i limfatycznych rozprzestrzeniając się po całym organizmie. Krętki boreliozy trafiają do takich narządów jak płuca, serce, nerki, oczy, czy mózg. W okresie od kilku tygodni do kilku miesięcy rozwija się kolejne stadium choroby – stadium narządowe (stadium wczesne rozsiane). Charakterystyczne dla tego etapu choroby jest:

Zapalenie stawów. Objawy mogą być różne, najczęściej obejmują: bóle dużych stawów (jednego lub kilku) takich jak np. kolanowy, łokciowy, skokowy. Do objawów zapalenia stawów może dołączyć się bolesność mięśni i ścięgien. Bóle mogą ustępować, a następnie powracać. Z czasem rozwija się przewlekłe zapalenie stawów.

Zapalenie mięśnia sercowego. Pierwsze objawy to zaburzenia rytmu serca, często ustępujące bez leczenia. Rokowanie w zapaleniu mięśnia sercowego w przebiegu boreliozy zazwyczaj jest korzystne.

Zapalenie układu nerwowego (neuroborelioza). Charakteryzuje się dużą różnorodnością objawów neurologicznych. Jednostronny lub obustronny problem z zamknięciem powiek, uśmiechnięciem się, zmarszczeniem czoła, opadnięcie kącików ust wskazują na zapalenie nerwu twarzowego (odpowiada za mimikę twarzy). Bóle i osłabienie kończyn wynikające z zapalenia korzeni nerwowych. Bóle głowy, sztywność karku, nadwrażliwość na światło są efektem łagodnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Czasami pojawiają się zaburzenia pamięci, problemy ze snem.

 

Niezdiagnozowana i nieleczona borelioza z czasem (miesiące lub lata) przechodzi w stadium późne. Rozwijają się nieodwracalne uszkodzenia stawów, układu nerwowego i innych narządów. Charakterystyczne dla tego stadium są zanikowe zmiany skóry w obrębie kończyn. Skóra staje się cienka, fioletowa, pozbawiona włosów. Przewlekłe zapalenie stawów może prowadzić do nieodwracalnych zmian w ich obrębie. Najpoważniejsze powikłania dotyczą układu nerwowego. Dochodzi do uszkodzenia wielu nerwów (polineuropatia) i przewlekłego, postępującego zapalenia mózgu i rdzenia kręgowego. Do najczęstszych objawów zaliczamy: osłabienie, nerwobóle, drętwienie i mrowienie kończyn, oraz ich niedowłady, bóle głowy, zaburzenia pamięci, bezsenność, depresja.

 

Diagnostyka boreliozy (z wyjątkiem opisanego wcześniej rumienia wędrującego) jest dwuetapowa. Opiera się ona na badaniach serologicznych, czyli wykrywaniu we krwi specyficznych przeciwciał przeciwko boreliozie, które organizm produkuje w przypadku zakażenia. Na początku wykonuje się badanie przesiewowe, które z dość dużym prawdopodobieństwem wskazuje na obecność boreliozy. W przypadku wyników dodatnich lub wątpliwych w etapie pierwszym wykonujemy badanie potwierdzające. Przeciwciała we krwi pojawiają się dopiero po pewnym czasie od zakażenia (kilka tygodni), dlatego nie wykonuje się ich bezpośrednio po ukłuciu przez kleszcza. W przypadku zajęcia układu nerwowego badania krwi uzupełnia się o badania płynu mózgowo-rdzeniowego. Wyniki badań serologicznych zawsze powinien oceniać lekarz, ponieważ na ich interpretację ma wpływ wiele czynników. Nie zawsze dodatnie wyniki oznaczają chorobę i nie zawsze wymagają leczenia. Decyzję dotyczącą rozpoczęcia leczenia zawsze powinien podejmować lekarz, oceniając obecność objawów, oraz badania serologiczne.

 

Częstą przyczyną niezdiagnozowania boreliozy na wczesnym etapie jest brak rumienia skórnego, który nie występuje nawet w 30% przypadków zakażenia boreliozą! Objawy kolejnych stadiów boreliozy są mało charakterystyczne i mogą występować w wielu innych chorobach, z tego powodu borelioza często nie jest rozpoznawana wystarczająco wcześnie i bywa mylona z innymi jednostkami chorobowymi. W przypadku trudnych do wyjaśnienia objawów takich jak: bóle i obrzęki stawów, bóle głowy, osłabienie, drętwienia kończyn, ogólne złe samopoczucie, warto wykonać badania w kierunku boreliozy. Należy jednak pamiętać, że nie powinniśmy ich interpretować samodzielnie. W internecie można spotkać bardzo dużo "alternatywnych" metod wykrywania i leczenia boreliozy, oraz liczne teorie niepotwierdzone badaniami dotyczące istnienia opornych na leczenie form boreliozy. Należy się wystrzegać takich ofert. Alternatywne badania takie jak np. biorezonans, nie są zalecane przez specjalistów chorób zakaźnych, mogę prowadzić do fałszywego rozpoznania boreliozy, rozpoczęcia długotrwałego, kosztownego i niepotrzebnego leczenia.

 

Leczenie boreliozy polega na podawaniu antybiotyku przez okres od dwóch do czterech tygodni w zależności od postaci choroby. Decyzję dotyczącą wyboru antybiotyku i czasu trwania leczenia podejmuje lekarz. Nie udowodniono oporności krętków boreliozy na antybiotyki. Niestety 10-20% prawidłowo leczonych pacjentów, może przez okres miesięcy lub lat mieć resztkowe objawy choroby takie jak: bóle mięśni, bóle stawów, osłabienie. Kolejne leczenie antybiotykiem w takim przypadku nie przyniesie dodatkowych korzyści i nie spowoduje ustąpienia objawów. W większości wypadków leczenie boreliozy jest jednak skuteczne i powoduje pełne wyzdrowienie. Najlepiej, gdy leczenie jest podjęte we wczesnych stadiach choroby, przed powstaniem nieodwracalnych zmian narządowych.

 

Ze względu na mało charakterystyczne objawy późnych stadiów boreliozy, oraz niewielkie ryzyko przetrwałych objawów pomimo leczenia, wokół boreliozy narosło wiele mitów dotyczących np. opornych na leczenie form bakterii. Zawsze powinniśmy kierować się zdrowym rozsądkiem i wszelkie wątpliwości konsultować z lekarzem. W naszym centrum medycznym jest możliwość wykonania niezbędnych badań w kierunku boreliozy, których wartość jest udowodniona naukowo. Przypominamy również o konieczności zinterpretowania wykonanych badań laboratoryjnych przez specjalistę.

 

 

Napisany przez www.medimedic.pl: 2017-06-30